Geç Osmanlı’da Materyalizm, Psikoloji ve Duygular Tarihi

Şeyma Afacan

Sunucu: Can Gümüş

| Bu bölümde, Dr. Şeyma Afacan ile geç Osmanlı’da biyolojik materyalizm, psikolojinin gelişimi ve Afacan’ın bir “ezber bozma alanı” olarak nitelediği duygular tarihi üzerine sohbet ediyoruz. Osmanlı’da materyalizm tartışmalarının eksikliklerine işaret eden Afacan, beden, duygu ve üretkenlik arasındaki ilişkiye odaklanmanın bu çalışmalara sunabileceği olası katkılara dikkati çekiyor ve biyolojik materyalizm tartışmasının her şeyden evvel “psikolojik bir tartışma” olduğunu öne sürüyor. Afacan tarih yazımında duyguları analitik bir kategori olarak kullanmanın imkânlarını ve kısıtlarını da detaylandırıyor. Afacan’ın bu söyleşide çizdiği genel çerçevenin bir izleğini Toplumsal Tarih’in Ocak 2024 sayısı için derlediği dosyadaki çalışmalarda görmek de mümkün.

Click for RSS Feed

Bu bölümde, Dr. Şeyma Afacan ile geç Osmanlı’da biyolojik materyalizm, psikolojinin gelişimi ve Afacan’ın bir “ezber bozma alanı” olarak nitelediği duygular tarihi üzerine sohbet ediyoruz. Osmanlı’da materyalizm tartışmalarının eksikliklerine işaret eden Afacan, beden, duygu ve üretkenlik arasındaki ilişkiye odaklanmanın bu çalışmalara sunabileceği olası katkılara dikkati çekiyor ve biyolojik materyalizm tartışmasının her şeyden evvel “psikolojik bir tartışma” olduğunu öne sürüyor. Afacan tarih yazımında duyguları analitik bir kategori olarak kullanmanın imkânlarını ve kısıtlarını da detaylandırıyor. Afacan’ın bu söyleşide çizdiği genel çerçevenin bir izleğini Toplumsal Tarih’in Ocak 2024 sayısı için derlediği dosyadaki çalışmalarda görmek de mümkün.

Katılımcı BİYOGRAFİLERİ

Şeyma Afacan, Kırklareli Üniversitesi Tarih Bölümünde Dr. Öğretim Üyesidir. Doktorasını “Ruh ve Duygular Hakkında: Osmanlı Bireyini Modern Psikoloji ile Kavramsallaştırmak” adlı teziyle 2017 yılında Oxford Üniversitesi, Tarih Bölümü, Tıp Tarihi Merkezinde (Wellcome Unit for the History of Medicine) tamamladı. 2017-2018 yıllarında Max Planck Enstitüsü, Duygular Tarihi Merkezinde (Center for the History of Emotions) doktora sonrası araştırmacı olarak çalıştı. Afacan halen 19. yüzyıl Osmanlısı’nda modern psikoloji ve duygu politikaları üzerine çalışmaktadır.

Can Gümüş Boğaziçi Üniversitesi Atatürk Enstitüsü’nde doktora öğrencisi ve araştırma görevlisi. Doktora tezi, geç Osmanlı İstanbulu'nda kentleşmenin hijyen ve arındırma pratikleriyle kesişimini inceliyor.

Yapım ve Yayın

Bölüm No: 562
Kayıt yeri: İstanbul
Yayın tarihi: 10 Mart 2024
Ses Editörü: Can Gümüş
Müzik: Abdullah Yüce, Bu Ne Sevgi Ah Bu Ne Izdırap
Görseller ve kaynakça Şeyma Afacan müsaadesiyle

GÖRSELLER

Abdullah Cevdet, Fenn-i Ruh, 1911

Abdullah Cevdet, Dimağ ve Melekat-ı Akliye, 1333-1335/1917-1919, 162-163

BİBLİYOGRAFYA

Alper Yalçınkaya, Learned Patriots: Debating science, state and society in the nineteenth-century Ottoman Empire (Chicago, 2015).

Alper Yalçınkaya, “Science as an Ally of Religion: A Muslim appropriation of the ‘conflict thesis’”, The British Journal for the History of Science, 44/02 (2011), ss.161-81.

Jan Pamper, “The History of Emotions. An Interview with William Reddy, Barbara Rosenwein, and Peter Stearns.” History and Theory 49, no. 2 (2010): 237-265.

Ludy T Jr. Benjamin and David B. Baker (2012). “The internationalization of psychology: A history.” In D. B. Baker (Ed.), The Oxford handbook of the history of psychology: Global perspectives (ss. 1–17). Oxford University Press.

Melis Hafez, Inventing Laziness: The Culture of Productivity in Late Ottoman Society (Cambridge: Cambridge University Press, 2022)

Omnia El Shakry, The Arabic Freud: Psychoanalysis and Islam in Modern Egypt (Princeton, NJ: Princeton University Press, 2017)

Serdar Poyraz, "Science versus Religion: The Influence of European Materialism on Turkish
Thought, 1860-1960” (PhD thesis, The Ohio State University, 2010)

Sertan Batur, "Psikoloji Tarihinde Köken Mitosu ve Georg Anschütz’ün Hikayesi,” Toplum ve Bilim, 102 (2005), ss. 168-88.

Sertan Batur, and Ersin Aslıtürk, “On Critical Psychology in Turkey,” Annual Review of Critical Psychology, 5 (2006), ss. 21-41.

Seyma Afacan “Idle Souls, Regulated Emotions of a Mind Industry: A new look at the Ottoman materialism”, Journal of Islamic Studies, 32/3 (September 2021): 317-353.

Seyma Afacan  “Searching for the Soul in Shades of Grey: Modern psychology’s spiritual past in the late Ottoman Empire”, European Journal of Turkish Studies, Special issue: Knowledges in common and diversification of scientific fields in the Ottoman worlds: Epistemologies, actors, diffusion 32 (2022), 1-27, Online since 30 April 2022.

Seyma Afacan  “Avare Ruhlar, Ayarlanmış Duygular: Geç Osmanlı’da Modern Psikoloji ve Biyolojik Materyalizm”, Toplumsal Tarih, 339 (Mart 2022): 60-63.

Seyma Afacan “Historical Aspects of Linguistic and Emotional Changes”, Language and Emotion içinde, ed. Gesine Lenore Schiewer et al. vol.1. (De Gruyter Mouton: Berlin, 2022), 281-301.

Seyma Afacan “Do we need an Ottoman version of the history of emotions? If not, how do we see the Ottoman past through the lens of emotions?”, Contemporanea, Roundtable: New Approaches and Challenges in Ottoman Historical Writing a. XXVI, 3 (2023), 444-450.

Şeyma Afacan  “Duygular Tarihi: Bir Ezber Bozma Alanı”, Edebiyatın Duygu Haritası içinde, ed. Esra Dicle (Istanbul: Dergah Yayınları, 2022), 13-41.

Şeyma Afacan, “Geç Osmanlı Kapitalizminin Duygusuz İnsanı: Ortak Bir Hayal”, Toplumsal Tarih, 361 (Ocak 2024): 46-49.

Şükrü Hanioğlu, ‘Blueprints for a Future Society: Late Ottoman materialists on science, religion, and art’, Late Ottoman Society: The Intellectual Legacy içinde, ed. Elisabeth Özdalga,  (London, 2005), ss. 28-117.