Osmanlı'da Kadınlar ve Mimarlık Üretimi

Bölüm 384

Muzaffer Özgüleş

Sunucu: Can Gümüş

Podcast'i indir
Feed | iTunes | GooglePlay | SoundCloud

Toplumsal cinsiyet bakış açısının son birkaç on yılda Osmanlı tarih yazımına yaptığı müdahaleler, saray kadınlarının imar faaliyetlerinde üstlendiği rolün giderek daha çok araştırılmasına da vesile oldu. Muzaffer Özgüleş’i konuk ettiğimiz bu bölümde, Sultan IV. Mehmed’in hasekisi, Sultan II. Mustafa ve Sultan III. Ahmed’in validesi Gülnuş Emetullah Sultan’ın imar faaliyetlerini detaylandırırken kadın baniler odağında kent, mimarlık üretimi ve toplumsal cinsiyet ilişkisini değerlendiriyoruz.

Katılımcı Biyografileri

Muzaffer Özgüleş doktorasını İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Tarihi programında "Gülnuş Emetullah Sultan'ın İmar Faaliyetleri" başlıklı teziyle 2013’te tamamladı. 2014-2015 yıllarında Oxford Üniversitesi bünyesindeki Khalili Research Centre'da doktora sonrası araştırmacı olarak bulundu ve buradaki çalışmalarının ürünü olan “The Women Who Built the Ottoman World: Female Patronage and the Architectural Legacy of Gülnuş Sultan” adlı kitabı 2017’de I.B. Tauris tarafından yayımlandı. Gaziantep Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’ndeki öğretim üyeliği görevini çocuk yazarlığı alanındaki çalışmalarıyla birlikte sürdürüyor.

Can Gümüş Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü’ndeki doktora çalışmalarına, geç Osmanlı dönemi kentlerinde halk sağlığı ve kentleşme ilişkisini incelediği araştırmasıyla devam ediyor.

Yapım ve Yayın

Bölüm No: 384
Yayınlanma Tarihi: 10 Ekim 2018
Kayıt Yeri: Istanbul, Türkiye
Ses Editörü: Matthew Ghazarian
Müzik: Katibim (Üsküdar'a Gider iken) - Safiye Ayla; Istanbul'dan Ayva Gelir Nar Gelir - Azize Tozem and Sari Recep
Görseller ve kaynakça Muzaffer Özgüleş'in müsaadesiyle

Görseller

Gülnuş Sultan’ın Üsküdar’daki külliyesinde yer alan 1709 tarihli çeşme. (Fotoğraf: Muzaffer Özgüleş)

Gülnuş Sultan’ın Galata’da Emekyemez Mahallesi’ndeki 1699 tarihli çeşmesi. (Fotoğraf: Muzaffer Özgüleş)

Gülnuş Sultan’ın Galata’da Emekyemez Mahallesi’ndeki 1699 tarihli çeşmesi. (Fotoğraf: Muzaffer Özgüleş)

Gülnuş Sultan’ın 1711’de tamamlanan Üsküdar Yeni Valide Külliyesi ve ön planda Gülnuş Sultan’ın üstü açık türbesi. (Fotoğraf: Muzaffer Özgüleş)

Gülnuş Sultan’ın 1711’de tamamlanan Üsküdar Yeni Valide Külliyesi ve ön planda Gülnuş Sultan’ın üstü açık türbesi. (Fotoğraf: Muzaffer Özgüleş)

İlave Okuma

Ağca, Sevgi and Palamut, Şenay, “Sadrazam Baltacı Mehmed Paşa’nın Gülnuş Emetullah Valide Sultan’a Kaimesi” in Topkapı Sarayı Harem-i Hümâyûnu (Istanbul: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012).

Akbulut, Müşfika, Üsküdar Yeni Cami ve Külliyesi (master’s thesis, Marmara University, 2003).

Alderson, Anthony Dolphin, The Structure of the Ottoman Dynasty (Oxford: Clarendon Press, 1956).

Altınay, Ahmed Refik, Kadınlar Saltanatı (Istanbul: Yurt Yayınları, 2000).

Altınay, Ahmed Refik, Hicri Onikinci Asırda İstanbul Hayatı (Istanbul: Enderun Kitabevi, 1988).

Arda, Nermin, Turhan Valide Sultan'ın Çanakkale Boğazı’nda İnşa Ettirdiği Kaleler Hakkında Bir Araştırma (graduation thesis, Istanbul University, 1974).

Aynur, Hatice and Karateke, Hakan, III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri (1703-1730) (Istanbul: İBB Kültür İşleri Başkanlığı Yayınları, 1995).

Baer, Gabriel, "Women and Waqf: An Analysis of the Istanbul Tahrir of 1546", Asian and African Studies 17/1-3 (November 1983), pp. 9-28.

Baer, Marc David, “The Great Fire of 1660 and the Islamization of Christian and Jewish Space in Istanbul”, International Journal of Middle East Studies, 36/2 (May, 2004), pp. 159-81.

Baer, Marc David, Honoured by the Glory of Islam: Conversion and Conquest in Ottoman Europe (New York: Oxford University Press, 2008).

Baer, Marc David, IV. Mehmet Döneminde Osmanlı Avrupası’nda İhtida ve Fetih (Istanbul: Hil Yayın, 2010).

Bates, Ülkü, “Women as Patrons of Architecture in Turkey”, in Lois Beck and Nikki Keddie (eds.), Women in the Muslim World (London: Harvard University Press, 1978), pp. 245-60.

Berksan, Emine, II. Mustafa ve III. Ahmet'in Valideleri Emetullah Gülnuş Sultan ve Vakıfları (master’s thesis, Istanbul University, 1998).

Börekçi, Günhan, Factions and Favourites at the Courts of Ahmed I and His Immediate Predecessors (PhD diss., The Ohio State University, 1994).

Affan Egemen, İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri (Istanbul: Arıtan Yayınevi, 1993).

Çıkla Bölükbaşı, Ayşe, “Erken Osmanlı Devleti'nde Kadınların Mimari Alandaki Hamiliği”, Sanat Tarihi Yıllığı 19 (2006), pp. 73-90.

Çobanoğlu, Ahmet Vefa, “Çinili Külliyesi”, in Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 8 vols. (Istanbul: Kültür Bakanlığı and Tarih Vakfı Yayınları, 1994).

Connor, Carolyn O., Bizans’ın Kadınları (Istanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011).

Demirsar, Belgin, “Bezmialem Valide Sultan Çeşmesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 8 vols. (Istanbul: Kültür Bakanlığı and Tarih Vakfı Yayınları, 1994).

Doğru, Halime, Lehistan’da Bir Osmanlı Sultanı: IV. Mehmed’in Kamaniçe-Hotin Seferleri ve Bir Masraf Defteri (Istanbul: Kitap Yayınevi, 2006).

Durukan, Aynur, “Türk Toplumlarında Sanat Koruyucusu ve Kurucu Olarak Kadınlar”, in Zeynep Yasa Yaman and Serpil Bağcı (eds.) Gelenek,Kimlik, Bireşim: Kültürel Kesişmeler ve Sanat; Günsel Renda’ya Armağan (Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2011).

Egemen, Affan, İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri (Istanbul: Arıtan Yayınevi, 1993).

Erdoğan, Muzaffer, Lale Devri Baş Mimarı Kayserili Mehmed Ağa (Istanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 1962).

Eremya Çelebi Kömürciyan, İstanbul Tarihi: 17. Asırda İstanbul (Istanbul: Eren Yayıncılık, 1988).

Faroqhi, Suraiya, Hacılar ve Sultanlar: Osmanlı Döneminde Hac, 1517-1638 (Istanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995).

Faroqhi, Suraiya, “Crisis and Change, 1590–1699”, in Halil İnalcık and Donald Quataert (eds.) An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 2 vols. (Cambridge: Cambridge University Press, 1997).

Goodwin, Godfrey,The Private World of Ottoman Woman (London: Saqi Books, 1997).

Güler, Mustafa, Gülnûş Vâlide Sultan’ın Hayatı ve Hayrâtı 1 (Istanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2009).

Güler, Mustafa, Osmanlı Devleti’nde Haremeyn Vakıfları (16.-17. Yüzyıllar) (Istanbul: TATAV Yayınları, 2002).

Hamadeh, Shrine, “Splash and Spectacle: The Obsession with Fountains in Eighteenth-Century Istanbul”, Muqarnas 19 (2002), pp. 123-48.

Hambly, Gavin (ed.), Women in the Medieval Islamic World: Power, Patronage, Piety (New York: St. Martin’s Press, 1998).

Helly, Dorothy O. and Reverby, Susan M. (eds.), Gendered Domains: Rethinking Public and Private in Women’s History (Ithaca NY: Cornell University Press, 1992).

Humphreys, R. Stephen, “Women as Patrons of Religious Architecture in Ayyubid Damascus”, Muqarnas 11 (1994), pp. 35-54.

İnbaşı, Mehmet, Ukrayna'da Osmanlılar: Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672) (Istanbul: Yeditepe Yayınevi, 2004).

İpşirli-Argıt, Betül, Rabia Gülnuş Emetullah Sultan, 1640-1715 (Istanbul: Kitap Yayınevi, 2014).

İyianlar, Arzu, Valide Sultanların İmar Faaliyetleri (master’s thesis, Istanbul University, 1992).

Kafadar, Cemal, “Women in Seljuk and Ottoman Society up to mid-19th Century”, in Günsel Renda (ed.), Woman in Anatolia: 9000 Years of the Anatolian Woman, (İstanbul: Turkish Republic Ministry of Culture, 1993).

Kalafat, Murat, Gülnuş Emetullah Sultan’ın Baniliği (master’s thesis, Erciyes University, 2011).

Karakaş, Deniz, Clay Pipes, Marble Surfaces: The Topographies of Water Supply In Late Seventeenth-and Early Eighteenth-Century Ottoman Istanbul  (PhD diss., Binghamton University, State University of New York, 2013).

Kartal, Şehri, Haseki Hürrem Sultan Yapıları (master’s thesis, Istanbul Technical University, 2012).

Kayaalp-Aktan, Pınar, The Atik Valide Mosque Complex: A Testament of Nurbanu’s Prestige, Power and Piety (PhD diss., Harvard University, 2005).

Kocaaslan, Murat, IV. Mehmed Saltanatında Topkapı Sarayı Haremi: İktidar, Sınırlar ve Mimari (Istanbul: Kitap Yayınevi, 2014).

Kuban, Doğan, Osmanlı Mimarisi (Istanbul: YEM Yayın, 2007).

Mantran, Robert, 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, 2 vols. (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1990).

Matteucci, Gualberto, Un glorioso convento francescano sulle rive del Bosforo, il S. Francesco di Galata in Costantinopoli, c. 1230–1697 (Florence: 1967).

Müller-Wiener, Wolfgang, İstanbul’un Tarihsel Topografyası (Istanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007).

Necipoğlu, Gülru, The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire (London: Reaktion Books, 2005).

Neftçi, Aras, “Üsküdar Yeni Valide Camisi’nin Yapım Hikâyesi”, Sanat Tarihi Defterleri 13-14 (Istanbul: Ege Yayınları, 2010).

Nutku, Özdemir, IV. Mehmed’in Edirne Şenliği (1675) (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1987).

Özgüleş, Muzaffer and Özer, Filiz, “Ukrayna’da Bir Haseki Sultan Camisi ve Yadigâr Kalan Minberi / A Haseki Sultan Mosque in Ukraine and Its Minbar as Its Reminder”, Sanat Tarihi Yıllığı 23 (2014).

Özgüleş, Muzaffer, “Belgeler Işığında Gülnuş Emetullah Sultan’ın Galata’da Yaptırdığı Çeşmeler”, Tasarım+Kuram 10/17 (2014), pp. 27-38.

Özgüleş, Muzaffer, Gülnuş Emetullah Sultan’ın İmar Faaliyetleri (PhD diss., Istanbul Technical University, 2013).

Pazan, İbrahim, Padişah Anneleri, (Istanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı, 2007).

Peirce, Leslie P., “Beyond Harem Walls: Ottoman Royal Women and the Exercise of Power”, in Dorothy O. Helly and Susan M. Reverby (eds.), Gendered Domains: Rethinking Public and Private in Women's History, (New York: Cornell University Press, 1992).

Peirce, Leslie P., “Gender and Sexual Propriety in Ottoman Royal Women’s Patronage”, in D. Fairchild Ruggles (ed.) Women, Patronage, and Self-Representation in Islamic Societies (New York: State University of New York Press, 2000).

Peirce, Leslie P., “Shifting Boundaries: Images of Ottoman Royal Women in the Sixteenth and Seventeenth Centuries”, Critical Matrix 4/61 (Fall/Winter, 1988), pp.43-82.

Peirce, Leslie P., Harem-i Hümayun: Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümranlık ve Kadınlar (Istanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2010).

Peirce, Leslie P., The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire (Oxford: Oxford University Press, 1993).

Poska, Allyson, Couchman, Jane and McIver, Katherine (eds), The Ashgate Research Companion to Women and Gender in Early Modern Europe (Farnham: Ashgate, 2013).

Quirini-Poplavski, Rafal and Özgüleş, Muzaffer, “Haseki Gülnuş Sultan Camisi that is on the History of the Dominican Church in Kamianets Podilsky in the Years 1672-1699”, in Biuletyn Historii Sztuki, LXXV/ 3 (Warsaw: 2013), pp. 375-403.

Ruggles, Fairchild (ed.), Women, Patronage, and Self-representation in Islamic Societies (Albany NY: Suny Press, 2000).

Sakaoğlu, Necdet, Bu Mülkün Kadın Sultanları (Istanbul: Oğlak Yayınları, 2008).

Sakaoğlu, Necdet, Bu Mülkün Sultanları (Istanbul: Oğlak Yayınları, 1999).

Sakaoğlu, Necdet, Osmanoğulları'nın Ünlü Kadın Sultanları (Istanbul: Avea/Creative Yayıncılık, 2007).

Samih, Aziz, Şimalî Afrika’da Türkler (Istanbul: Vakıt Matbaası, 1936).

Seçkin, Nadide, “Yeni Valide Külliyesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 8 vols. (Istanbul: Kültür Bakanlığı and Tarih Vakfı Yayınları, 1994).

Sezgin, Tülay, “Üsküdar’daki Hatun Türbeleri”, in 1. Üsküdar Sempozyumu Bildirileri (23-25 Mayıs 2003) (Istanbul: Üsküdar Belediyesi, 2004.

Silahdar Fındıklılı Mehmet Ağa, Nusretname, İsmet Parmaksızoğlu (ed.), Vol. 1 (Istanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1962).

Silahdar Mehmet Ağa, Silâhdar Tarihi, 2 vols. (Istanbul: Orhaniye Matbaası, 1928).

Silahdar Mehmet Ağa, Silahdar Tarihi: On Yedinci Asır Saray Hayatı, Mustafa Nihad (ed.) (Ankara: Anka Kitabevi, 1947).

Singer, Amy, “Serving up Charity: The Ottoman Public Kitchen”, The Journal of Interdisciplinary History 35/3, Poverty and Charity: Judaism, Christianity, and Islam (Winter 2005), pp. 481-500.

Singer, Amy, Constructing Ottoman Beneficence: An Imperial Soup Kitchen in Jerusalem (Albany: State University of New York Press, 2002).

Suner, Yasemin, “Şebsafa Kadın Camii ve Sıbyan Mektebi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 8 vols. (Istanbul: Kültür Bakanlığı and Tarih Vakfı Yayınları, 1994).

Thys-Şenocak, Lucienne, “The Yeni Valide Mosque Complex at Eminönü”, Muqarnas 15 (1998), pp. 58-70.

Thys-Şenocak, Lucienne, Osmanlı İmparatorluğu’nda Kadın Baniler; Hadice Turhan Sultan (Istanbul: Kitap Yayınevi, 2009).

Thys-Şenocak, Lucienne,Ottoman Women Builders: The Architectural Patronage of Hadice Turhan Sultan (Burlington: Ashgate, 2006).

Thys-Şenocak, Lucienne,The Yeni Valide Mosque Complex at Eminönü, Istanbul (1597-1665) (PhD diss., University of Pennsylvania, 1994).

Tokay, Hale, “Nakşıdil Sultan Külliyesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 8 vols. (Istanbul: Kültür Bakanlığı and Tarih Vakfı Yayınları, 1994).

Uğurlu, Ayşe Hilal, “Siyâsî Bir Projenin İzinde Bânilik: Mihrişah Vâlide Sultan’ın Îmar Faaliyetlerini Yeniden Okumak”, Belleten LXXX/ 287 (April 2016), pp. 85-101.

Uluçay, M. Çağatay, Harem II (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001).

Uluçay, M. Çağatay, Haremden Mektuplar (Istanbul: Vakıt Matbaası, 1956).

Uluçay, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001).

Zilfi, Madeline Carol (ed.), Women in the Ottoman Empire: Middle Eastern Women in the Early Modern Era (Leiden: Brill, 1997).

Zilfi, Madeline Carol, “The Kadızadelis: Discordant Revivalism in Seventeenth Century Istanbul”, Journal of Near Eastern Studies 45/4 (1986), pp. 251-69.