Anadolu'ya Bir Göç Öyküsü

Mehtap Çelik

112.    Mersin Atlılar Köyü 

Eski Çerkez Göçmen Evi, Atlılar Köyü (2010)

Osmanlının 19. yy’da karşılaştığı en büyük sosyal ve politik meselelerden biri şüphesiz ki muhacir sorunudur. Rus devleti, eski Osmanlı toprakları olan Kafkasya ve Kırım’a yerleşmeye yönelik bir siyaseti benimseyip bölgedeyayıldıkça, yerli Müslüman nüfusa kaçmaktan başka bir çare kalmamıştı. Osmanlı, devlet nüfuzunun sınırlı olduğu seyrek nüfuslu bölgelere, yeni gelenleri yerleştirmek için yoğun çaba sarfetti. Ciddi sıkıntılara girerek, Anadolu ve Suriye boyunca sayısız muhacir yerleşimi kuruldu. Bu yerleşimlerin bir çoğu zamanın getirdiklerine dayanamadı ama Adana-Mersin bölgesinden bir örnek olan Atlılar köyünde Muhacirler kuşaklar boyunca varlıklarını sürdürebildiler. Bu bölümümüzde Mehtap Çelik, Atlılar Köyü ile ilgili yaptığı araştırmadan bahsetmektedir.

During the nineteenth century, one of the major social and political issues faced by the Ottoman Empire was Muslim immigration from the Russian sphere. As the Russian Empire expanded into Crimea and the Caucasus, hundreds of thousands of individuals flocked to the Ottoman lands. The Ottoman state sought to settle these newcomers in sparsely populated regions where state power was limited. Not without serious hardship, numerous settlements were founded throughout Anatolia and Syria. Many did not withstand the test of time, but in this episode, Mehtap Çelik tells the story of one such settlement, the Circassian village of Atlılar near Mersin (podcast is in Turkish).

Mehtap Çelik Mersin Üniversitesi Tarih Bölümü'nde ders vermektedir. 
Harika Zöhre Mersin Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı araştırma görevlisidir. (bkz. academia.edu)
Yakınçağ Orta Doğu Tarihi çalışan Chris Gratien Georgetown Üniversitesi'nde doktora yapmaktadır.   (bkz. academia.edu)

SEÇME KAYNAKÇA

Mersin İskelesi (19. yüzyılın sonları)

Sözlü tarih bilgileri özellikle Mehtep Çelik ve Tülin Selvi Ünlü'nün tarafında 2010'da Habibe Şahin ile yapılan görüşmeden kaynaklanmaktadır

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (Istanbul)
Tarsus Şeriyye Sicilleri (Milli Kütüphanesi, Ankara)

Bala, Mirza, “Çerkesler”, İslam Ansiklopedisi, C. 3 (1986).
Barker, William Burckhardt, Cilicia and its Governers, Ingram, London: Cooke and Co.,1853.
Bice, Hayati, Kafkaslar’dan Anadoluya Göçler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1991.
Çavdar, Tevfik. Bir Örgüt Ustasının Yaşam Öyküsü, Ankara 1984.
Develi, Şinasi, Dünden Bugüne Mersin, 1836-1990, MTSO Yayınları, Mersin, 2001.
Habiçoğlu, Bedri, Kafkaslardan Anadolu’ya Göçler, Nart Yayıncılık, İstanbul, 1993.
Bozkurt, İbrahim, Salnamelerde Mersin, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin, 2001.
Karayandı, Fatih, Ceyhan ve Yöresindeki Kırım Tatarları ve Nogaylar, Ceyhan Belediyesi Kültür Hizmetleri, Adana, 2006.
Tavkul, Ufuk, Karaçay-Malkar Destanları, Türk Dil kurumu Yayınları, Ankara, 2004.
Tuna, Rahmi, “Çerkeslerin Kafkasya’dan Göçü”, İstanbul Kafkas Kültür Derneği Konferansları No: 3 (1977).
Saydam, Abdullah, Kırım ve Kafkas Göçleri, Ankara, 1997.
Selvi Ünlü, Tülin, 19. Yüzyılda Mersin’in Kentsel Gelişimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin, 2004.
W.E.D. Allen-Paul Muratoff, Kafkas Harekatı: 1828-1921 Türk-Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1966.
Zoroğlu, Levent, Tarsus Tarihi ve Tarihsel Anıtları, Kemal Matbaası, Adana 1975.

MÜZİK 

Myaskovsky - Symphony 23 (on Kabardian themes)
Abida Omar'ın Ürdün'de yaptığı performansı

GÖRSELLER

Women in Dagestan (Prokudin-Gorskii, c1910)

Pyotr Nikolayevich Gruzinsky, The Mountaineers Leave the Aul (1872)

Circassian Village, Wadi Seer, Jordan (c1920)

Group portrait of eight Circassian men in uniform, with another man, possibly an Ottoman official
Abdullah Frères, c1880-1900 

Circassians (Oswald Madet c1920) from Pierre Redan, La Cilicie et le
probleme ottoman